1.49
Et vero negant oportere indomiti populi vitio genus
hoc totum liberi populi repudiari, concordi populo
et omnia referente ad incolumitatem et ad libertatem
suam nihil esse inmutabilius, nihil firmius;
facillimam autem in ea re publica esse concordiam,
in qua idem conducat omnibus; ex utilitatis varietatibus, cum aliis aliud expediat, nasci discordias; itaque, cum patres rerum potirentur, numquam constitisse
civitatis statum; multo iam id in regnis minus, quorum, ut ait Ennius, 'nulla [regni] sancta societas
nec fides est.' Quare cum lex sit civilis societatis -- --
vinculum, ius autem legis aequale, quo iure
societas civium teneri potest, cum par non sit condicio civium? Si enim pecunias aequari non placet,
si ingenia omnium paria esse non possunt, iura certe
paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in
eadem re publica. Quid est enim civitas nisi iuris
societas?
ch. 33
1.50
Ceteras vero res publicas ne appellandas quidem putant iis nominibus, quibus illae sese appellari
velint. Cur enim regem appellem Iovis optimi nomine hominem dominandi cupidum aut imperii singularis, populo oppresso dominantem, non tyrannum
potius? tam enim esse clemens tyrannus quam [rex]
inportunus potest; ut hoc populorum intersit, utrum
comi domino an aspero serviant; quin serviant
quidem, fieri non potest. Quo autem modo adsequi
poterat Lacedaemo illa tum, cum praestare putabatur
disciplina rei publicae, ut bonis uteretur iustisque regibus, cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset? Nam optimatis quidem quis ferat,
qui non populi concessu, sed suis comitiis hoc sibi
nomen adrogaverunt? Qui enim iudicatur iste optimus? doctrina, artibus, studiis
ch. 34
